دستکش 5تیر یا تفنگ ساچمه‌زنی یا پنج‌تیرپران که فشنگ‌های آن پشت سر هم و در خشاب لوله‌ای شکلی در زیر لوله واقع شده با فشار مستقیم گاز باروت (واکنش نیروی شلیک تیر به سمت عقب) گلنگدن را حرکت داده و پوکه‌کش متصل به گلنگدن پوکه را به بیرون پرتاب می‌کند وگلنگدن در برگشت تیر دیگری را از خشاب به جان لوله منتقل می نماید.

دستکش 5تیر به گونه‌ای طراحی شده‌است که هنگام شلیک مقداری ساچمه را شلیک می‌کند. واژه پران هیچ چیز را غیر از پرتاب پوکه به بیرون بدون دخالت دست تیرانداز را گواهی نمی‌دهد.

مزایا و معایب تفنگ پنج تیر

همانطور که علاقمندان به تیراندازی و شکار مطلع هستند تفنگ های شکاری از نوع ساچمه زن در انواع مختلف و با مکانیزم های متفاوتی تولید می شوند که بعضی بسیار کارآمد و بعضی بسیار ناکارآمد هستند. اما در این میان تفنگ پنج تیر طرفداران زیادی دارد و به وفور استفاده می شود علی الخصوص در بین علاقمندان به تیراندازی و شکار در ایران. حال ممکن است این سوال مطرح شود که تفنگ پنج تیر نسبت به سایر تفنگ ها چه مزایا و معایبی ممکن است داشته باشد که در ذیل به آنها اشاره خواهیم کرد

1- سرعت عمل در تیراندازی با تفنگ پنج تیر

از مزایای تفنگ پنج تیر سرعت عمل در تیراندازی و نیز تعداد بیشتر فشنگ برای شلیک کردن می باشد که بسته به طول خزانه از 3 تا 10 تیر می تواند متغیر باشد. این فرآیند زمانی مهم است که تفنگ از لحاظ فنی در سلامت کامل باشد آنگاه است که این مزیت به شکل فزاینده ای خود را نشان خواهد داد.

به عنوان مثال فرض کنید در شکارگاه هستید و آماده شلیک به سمت یک حیوان نسبتا خطرناک به عنوان مثال گراز، فشنگ اول و دوم شلیک شده اما کارآمد نبوده و حیوان زخمی شده است آنگاه است که حیوان به سرعت سمت شکارچی حمله ور می شود در این لحظه شکارچی برای حفظ جان خود می تواند با استفاده از تفنگ پنج تیر خود و با شلیک های متوالی سوم، چهارم، پنجم و یا حتی بیشتر جان خودش را حفظ نماید، حال فرض کنید تفنگ شکارچی از نوع دولول بوده در این هنگام تا شکارچی تفنگ خود را مجددا پر و مسلح نماید گراز به شکارچی رسیده و ممکن است صدمات جبران ناپذیری را به شکارچی وارد کرده باشد.

2- وزن دستکش 5 تیر

از معایب تفنگ پنج تیر سبک تر بودن قسمت جلوی تفنگ به نسبت عقب آن، در مقایسه با تفنگ های دولول می باشد، که چون قسمت جلوی تفنگ سبک تر است لذا لنگر کمتری داشته و در تعقیب کردن هدف های متحرک، چه مصنوعی، چه طبیعی و شکاری، این کار با سرعت کمتری صورت گرفته و به اصطلاح عمل حرکت دادن و پیش انداختن لوله به نسبت تفنگ های دولول با کندی بیشتری صورت می گیرد که ممکن است باعث تاخیر در زمان تیراندازی و نیز عقب ماندن تفنگ به هنگام پیش گیری و تعقیب هدف بشود.

3- گیر کردن پوکه در تفنگ پنج تیر نیمه خودکار و خودکار

از دیگر معایب تفنگ پنج تیر آنست که چنانچه تفنگ تمیز نبوده و یا روغن زیادی در داخل قسمت های متحرک تفنگ باقی مانده باشد و یا از مهمات ضعیف و پوکه های معیوب استفاده بشود و بخصوص در هوای سرد که روغن سفت می گردد، ممکن است تفنگ عمل نکرده و فشنگ (پوکه) شلیک شده به خارج پرتاب نشود و سلاح از حالت اتوماتیک و چند تیر تبدیل به تک تیر شود.

این حالت به هنگام شکار می تواند بسیار ناراحت کننده بوده و ضمن از دست رفتن فرصت ها و موقعیت های طلایی، در مواجهه با حیوانات و یا موقعیت های خطرناک نیز می تواند برای دارنده تفنگ پنج تیر مخاطرات جدی به همراه داشته باشد. به همین دلیل است که برای شکار حیوانات خطرناک همواره از تفنگ های دولول با کالیبرهای سنگین و با دو ماشه مجزا استفاده شده و کمتر از تفنگ های اتوماتیک و یا نیمه اتوماتیک استفاده می شود.

4- ایمنی تفنگ و تشخیص پر یا خالی بودن دستکش 5تیر

از دیگر معایب تفنگ پنج تیر موضوع ایمنی و تشخیص پر و یا خالی بودن تفنگ است که احتیاج به تیزهوشی و حضور ذهن زیاد دارنده آن دارد. به عنوان مثال فرض کنید فشنگ داخل لول تفنگ پنج تیر پران را خالی و فشنگ های داخل خزانه را توسط قفل (ضامن) خزانه محبوس کرده ایم.

در این حالت چنانچه فردی ناوارد جهت بررسی خالی بودن یا نبودن سلاح، گلنگدن را به عقب کشیده و پس از بازدید داخل لوله و مطمئن شدن از خالی بودن آن، گلنگدن را توسط آزاد کردن قفل خزانه (چه سهوا و چه عمدا) به جای خود برگرداند، در زمانی کمتر از 1/0 ثانیه و به نحوی که چشم قادر به دیدن و تشخیص آن نیست، گلنگدن به همراه یک فشنگ به جلو رانده شده و تفنگ مسلح می شود. حال چنانچه این شخص و یا اشخاص دیگر از روی بی احتیاطی و یا جهت امتحان ماشه را بچکانند، ممکن است فاجعه ای رخ بدهد.